“Muối của rừng” là một truyện ngắn sâu sắc của nhà văn Nguyễn Trung Thành, ca ngợi phẩm chất cao đẹp và sức mạnh tinh thần của con người Tây Nguyên trong kháng chiến. Tác phẩm để lại nhiều ấn tượng qua hình ảnh già làng và những biểu tượng giàu chất sử thi. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn soạn bài Muối của rừng – Nguyễn Trung Thành theo chương trình Ngữ văn 9 (Kết nối tri thức), với nội dung trọng tâm, gợi ý trả lời câu hỏi SGK và hướng dẫn cảm nhận nghệ thuật truyện ngắn.
Trước khi đọc – Soạn bài Muối của rừng
Câu 1. (trang 106, SGK Ngữ văn 12, Tập 1): Nêu một số tác phẩm văn học hiện đại có yếu tố kỳ ảo mà bạn biết. Chia sẻ cảm nghĩ của bạn về yếu tố kỳ ảo ở một tác phẩm trong số đó.
Trả lời:
Một số tác phẩm văn học hiện đại có yếu tố kỳ ảo:
- Chuyện người con gái Nam Xương (Nguyễn Dữ): Yếu tố kỳ ảo qua hình ảnh hồn ma Vũ Nương.
- Bóng (Gabriel García Márquez): Sử dụng yếu tố ma mị, siêu thực.
Cảm nghĩ về Chuyện người con gái Nam Xương: Yếu tố kỳ ảo (hồn ma Vũ Nương hiện về) không chỉ tạo sự hấp dẫn mà còn làm nổi bật nỗi oan khuất của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Hình ảnh siêu thực này gợi cảm giác day dứt, đồng thời thể hiện khát vọng công lý và lòng nhân ái của tác giả.
Câu 2. (trang 106, SGK Ngữ văn 12, Tập 1): Theo bạn, con người cần phải ứng xử với thiên nhiên như thế nào?
Trả lời:
Con người cần sống hài hòa với thiên nhiên, bởi thiên nhiên cung cấp nguồn sống thiết yếu như không khí, nước, thực phẩm và tài nguyên. Để bảo vệ thiên nhiên, chúng ta nên trồng cây xanh, tiết kiệm tài nguyên, giảm thiểu rác thải nhựa và hạn chế các hành động gây ô nhiễm. Ứng xử tôn trọng thiên nhiên không chỉ bảo vệ môi trường mà còn đảm bảo sự bền vững cho thế hệ tương lai.
Đọc văn bản – Soạn bài Muối của rừng
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc
- Chi tiết nói về sự chuyển đổi tâm trạng đột ngột của nhân vật có thể báo hiệu điều gì?
Trả lời:
Sự thay đổi bất ngờ trong tâm trạng của nhân vật báo hiệu một bước ngoặt trong nhận thức. Nó cho thấy nhân vật bắt đầu nhận ra sai lầm, dần hình thành góc nhìn mới về hành động của mình và mối quan hệ với thiên nhiên, từ đó thúc đẩy sự trưởng thành về tư duy và cảm xúc.
- Theo dõi: sự tương phản giữa suy nghĩ của nhân vật và đời sống của đàn khỉ trong rừng?
Trả lời:
Suy nghĩ của nhân vật (ông Diểu) ban đầu mang tính thực dụng, xem săn bắn là thú vui và nguồn lợi, trong khi đời sống đàn khỉ thể hiện sự gắn bó, tình cảm và sự sống hài hòa trong tự nhiên. Sự tương phản này làm nổi bật tác hại của hành động săn bắn đối với môi trường, đồng thời khơi gợi ý thức bảo vệ thiên nhiên và các loài động vật.
- Chú ý: sự mâu thuẫn trong các hành động của các nhân vật.
Trả lời:
Sự mâu thuẫn trong hành động của ông Diểu (vừa săn bắn khỉ, vừa cảm thấy day dứt khi chứng kiến tình cảm của đàn khỉ) phản ánh tâm lý phức tạp của con người. Điều này giúp người đọc nhận ra tác động tiêu cực của hành vi thiếu ý thức đối với thiên nhiên, từ đó kêu gọi sự thay đổi trong cách ứng xử để bảo vệ môi trường sống của các loài.
- Chú ý: sự thay đổi điểm nhìn và cách đánh giá về ông Diểu.
Trả lời:
Ban đầu, ông Diểu được nhìn nhận như một thợ săn lão luyện, nhưng qua các sự kiện, người đọc dần thấy ông là con người có mâu thuẫn nội tâm, biết hối hận và thay đổi. Sự chuyển biến này giúp độc giả nhìn nhận ông một cách đa chiều, đồng thời khơi dậy lòng cảm thông và ý thức về sự cần thiết của việc sửa sai, sống hòa hợp với thiên nhiên.
- Chú ý: Theo dõi sự tự đánh giá của ông Diểu về chính mình.
Trả lời:
Quá trình tự nhìn nhận của ông Diểu thể hiện hành trình khám phá bản thân, từ sự tự tin ban đầu đến nỗi hối hận và nhận thức về giá trị của thiên nhiên. Tác phẩm nhấn mạnh bài học về tình yêu thương, sự tôn trọng môi trường và trách nhiệm bảo vệ các loài động vật, từ đó khơi dậy ý thức sống có ý nghĩa hơn.
- Hình dung cảnh tượng được miêu tả ở đoạn này.
Trả lời:
Cảnh ông Diểu nghe tiếng rú thảm thiết của con khỉ nhỏ vang lên trong không gian rừng sâu, hẻo lánh, tạo cảm giác rùng rợn. Vực sâu ngút ngàn, gió lạnh và tĩnh lặng khiến ông hoảng sợ, bỏ chạy. Khoảnh khắc này khắc họa nỗi sợ hãi nguyên sơ, như thể ông đối diện với sự trừng phạt của thiên nhiên, làm nổi bật sự nhỏ bé của con người trước tự nhiên.
- Vì sao khi đối diện với một Hõm Chết, nhân vật lại nghĩ đến “ma”? Theo dõi tâm trạng của ông Diểu trước những “sự lạ” tiếp theo.
Trả lời:
- Lý do nghĩ đến “ma”: Hõm Chết là nơi hoang vu, đầy bí ẩn, gợi lên nỗi sợ hãi nguyên thủy trong tâm hồn ông Diểu. “Ma” tượng trưng cho những ám ảnh, tội lỗi và sự trừng phạt mà ông lo sợ khi đối diện với hậu quả của hành động săn bắn.
- Tâm trạng trước “sự lạ”: Ông Diểu trải qua trạng thái từ hoang mang, lo lắng đến tò mò, rồi dần bình tĩnh và chấp nhận. Những hiện tượng kỳ bí khiến ông suy ngẫm về hành động của mình, thúc đẩy sự thay đổi trong nhận thức.
- Điều gì khiến ông Diểu chưa chịu bỏ cuộc?
Trả lời:
Ông Diểu tiếp tục truy đuổi con khỉ trắng vì lòng kiên trì, sự ám ảnh bởi mục tiêu săn bắn, và cả lòng tự ái của một thợ săn lão luyện. Hành trình này không chỉ là cuộc săn đuổi vật lý mà còn là biểu tượng cho sự đấu tranh nội tâm, khi ông đối mặt với bản thân và tìm kiếm ý nghĩa sâu sắc hơn trong cuộc sống.
- Ông Diểu đã chứng kiến những “sự lạ” nào? Dự đoán những hành động tiếp theo của nhân vật.
Trả lời:
- Những “sự lạ”: Tiếng kêu thảm thiết của khỉ mẹ, hòn đá dường như biết nói, hình ảnh con khỉ trắng bí ẩn, và những hiện tượng kỳ ảo tại Hõm Chết.
- Dự đoán hành động tiếp theo: Ông Diểu có thể tiếp tục truy đuổi khỉ trắng để chứng tỏ bản thân, nhưng cũng có khả năng dừng lại, hối hận và quay về, mang theo nhận thức mới về sự sống và thiên nhiên. Hoặc ông sẽ khám phá thêm bí ẩn của Hõm Chết, dẫn đến sự thay đổi lớn trong tư duy.
- Ông Diểu đang đối diện với tình thế gì?
Trả lời:
Ông Diểu đối mặt với tình huống tiến thoái lưỡng nan: cứu con khỉ khỏi đàn mối nhưng có nguy cơ bị mối tấn công, hoặc thả khỉ về rừng nhưng đối diện với sự chế giễu của mọi người vì tay trắng trở về. Tình thế này đặt ông vào trạng thái rối bời, buộc phải lựa chọn giữa lòng tự trọng và lòng trắc ẩn, đồng thời đối diện với nỗi sợ hãi và áp lực xã hội.
- Theo bạn, tình huống này có thường xảy ra không?
Trả lời:
Tình huống ông Diểu gặp phải (đối mặt với lựa chọn đạo đức trong hoàn cảnh khắc nghiệt) là hiếm trong đời sống thường nhật, nhưng nó phản ánh những mâu thuẫn nội tâm mà con người có thể trải qua khi đứng trước các quyết định quan trọng. Tình huống này mang tính biểu tượng, nhấn mạnh sự đấu tranh giữa bản năng và lương tâm.
- Chú ý: chi tiết hoa tử huyền.
Trả lời:
Hoa tử huyền là chi tiết kỳ ảo đầy ý nghĩa, tượng trưng cho sự tái sinh, vẻ đẹp thuần khiết và hy vọng. Xuất hiện ở cuối truyện, nó tạo nên kết thúc mở, gợi ý về khả năng chuộc lỗi và sự hòa hợp của con người với thiên nhiên. Chi tiết này nâng cao giá trị nhân văn, khơi dậy niềm tin vào sự thay đổi tích cực.
Sau khi đọc – Soạn bài Muối của rừng
Nội dung chính:
Muối của rừng kể về hành trình săn bắn của ông Diểu trong rừng sâu, từ việc bắn chết khỉ đực đến những sự kiện kỳ lạ khiến ông trải qua nhiều cảm xúc: hối hận, sợ hãi, và nhận thức mới. Tác phẩm truyền tải bài học về sự tôn trọng thiên nhiên, giá trị của tình thương và trách nhiệm bảo vệ môi trường sống.
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc
Câu 1. (trang 113, SGK Ngữ văn 12, Tập 1): Giữa nhan đề “Muối của rừng” và nội dung câu chuyện có liên quan với nhau như thế nào?
Trả lời:
Nhan đề Muối của rừng mang tính biểu tượng, gợi lên sự quý giá và bí ẩn của thiên nhiên, giống như muối – thứ không thể thiếu trong đời sống. Nó phản ánh hành trình của ông Diểu, từ việc khai thác thiên nhiên một cách vô ý thức đến việc nhận ra giá trị và sức mạnh của tự nhiên. Nhan đề nhấn mạnh thông điệp về sự tôn trọng và học hỏi từ thiên nhiên để sống hài hòa hơn.
Câu 2. (trang 113, SGK Ngữ văn 12, Tập 1): Hành trình đi săn của ông Diểu cũng là hành trình trải nghiệm và nhận thức. Bạn hãy kể tóm tắt hành trình bằng sơ đồ.
Trả lời:
- Khởi đầu: Ông Diểu hứng khởi, tự tin vào rừng săn bắn.
- Gặp đàn khỉ: Phát hiện đàn khỉ, kích thích sự tò mò và bản năng thợ săn.
- Bắn khỉ đực: Hành động bột phát, dẫn đến cảm giác bất an.
- Chứng kiến tình cảm của khỉ cái: Thấy khỉ cái chăm sóc khỉ đực, ông bắt đầu suy nghĩ về hành động của mình.
- Bị khỉ cái tấn công: Đối mặt nguy hiểm, cảm thấy hoảng sợ và áp lực.
- Đấu tranh sinh tồn: Vật lộn để thoát khỏi nguy cơ, đối diện với sự mong manh của bản thân.
- Hối hận và tự vấn: Nhận ra sai lầm, cảm thấy day dứt về hành vi săn bắn.
- Nhận thức mới: Hiểu giá trị của thiên nhiên, thay đổi cách nhìn về cuộc sống.
- Kết thúc: Trở về với tâm trạng trầm tư, mang theo bài học về tình thương và trách nhiệm.
Câu 3. (trang 113, SGK Ngữ văn 12, Tập 1): Ông Diểu đã có những suy nghĩ gì khi chứng kiến đời sống của đàn khỉ trong khu rừng mùa xuân? Bạn có đồng tình với những ý nghĩ đó không? Tại sao?
Trả lời:
Khi chứng kiến đàn khỉ sống tình cảm, gắn bó trong rừng mùa xuân, ông Diểu bắt đầu nhận ra sự sống động và giá trị của thiên nhiên, đối lập với hành động săn bắn của mình. Ông cảm thấy day dứt, suy ngẫm về hậu quả của việc tàn phá môi trường. Tôi đồng tình với suy nghĩ này, bởi nó đánh thức ý thức bảo vệ thiên nhiên, nhắc nhở con người về trách nhiệm sống hài hòa và tôn trọng các loài động vật.
Câu 4. (trang 113, SGK Ngữ văn 12, Tập 1): Từ lúc đến Hõm Chết, những sự kiện kỳ lạ đã làm cho ông Diểu thay đổi cảm xúc và suy nghĩ như thế nào?
Trả lời:
Tại Hõm Chết, những sự kiện kỳ lạ (tiếng kêu thảm thiết, hiện tượng bí ẩn) khiến ông Diểu chuyển từ tự tin sang sợ hãi, rồi dần hối hận và nhận thức mới. Ông bắt đầu xem thiên nhiên như một thực thể sống động, cần được tôn trọng, thay vì chỉ là đối tượng khai thác. Sự thay đổi này nhấn mạnh bài học về sự hòa hợp với thiên nhiên và giá trị của lòng trắc ẩn.
Câu 5. (trang 113, SGK Ngữ văn 12, Tập 1): Bạn suy nghĩ gì về chi tiết “Hoa tử huyền” xuất hiện ở cuối truyện?
Trả lời:
Chi tiết “hoa tử huyền” mang tính biểu tượng, gợi lên sự tái sinh, vẻ đẹp thuần khiết và hy vọng. Nó xuất hiện như một dấu hiệu của sự chuộc lỗi, khích lệ ông Diểu thay đổi và sống tốt hơn. Chi tiết này làm sâu sắc thông điệp bảo vệ thiên nhiên, đồng thời tạo kết thúc mở, khơi gợi suy ngẫm về khả năng hàn gắn mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.
Câu 6. (trang 113, SGK Ngữ văn 12, Tập 1): Phân tích sự tương phản về diện mạo và tình thế của ông Diểu ở đầu truyện và cuối truyện, từ đó, làm rõ thông điệp của tác phẩm.
Trả lời:
- Đầu truyện: Ông Diểu là thợ săn lão luyện, tự tin, diện mạo gọn gàng, mang tâm thế chủ động săn bắn.
- Cuối truyện: Ông trở nên lấm lem, “trần truồng”, yếu đuối, bị động trước thiên nhiên và đối diện với nỗi hối hận.
Sự tương phản này làm nổi bật hành trình thay đổi nhận thức của ông Diểu, từ vô cảm với thiên nhiên đến sự thức tỉnh về giá trị của sự sống. Thông điệp của tác phẩm là con người cần sống hài hòa, tôn trọng thiên nhiên và chịu trách nhiệm với hành động của mình.
Câu 7. (trang 113, SGK Ngữ văn 12, Tập 1): Những chi tiết kỳ ảo của Muối của rừng điểm gì khác với chi tiết kỳ ảo trong Đền thiêng cửa bể?
Trả lời:
- Trong Muối của rừng, chi tiết kỳ ảo (tiếng kêu khỉ mẹ, hoa tử huyền, hiện tượng tại Hõm Chết) mang tính biểu tượng, tập trung vào việc thức tỉnh lương tâm và nhấn mạnh mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên.
- Trong Đền thiêng cửa bể, chi tiết kỳ ảo thường liên quan đến yếu tố tâm linh, thần thánh, nhằm thể hiện niềm tin tôn giáo và số phận con người.
Sự khác biệt nằm ở mục đích: Muối của rừng hướng đến thông điệp bảo vệ môi trường, còn Đền thiêng cửa bể nhấn mạnh khía cạnh văn hóa, tín ngưỡng.
Kết nối đọc – viết
Đề bài (trang 113, SGK Ngữ văn 12, Tập 1): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về vai trò của yếu tố kỳ ảo trong truyện ngắn Muối của rừng.
Trả lời:
Yếu tố kỳ ảo trong Muối của rừng đóng vai trò quan trọng, làm sâu sắc thông điệp và tăng sức hấp dẫn cho tác phẩm. Những chi tiết như tiếng kêu thảm thiết của khỉ mẹ, hoa tử huyền nở rộ hay giấc mơ đầy ám ảnh của ông Diểu không chỉ tạo không khí bí ẩn mà còn đánh thức lương tâm con người. Tiếng kêu của khỉ mẹ như lời cảnh tỉnh, khiến ông Diểu đối diện với tội lỗi của mình khi tàn phá thiên nhiên. Hoa tử huyền biểu tượng cho sự tái sinh, gợi hy vọng về sự chuộc lỗi và hòa hợp với tự nhiên. Giấc mơ kỳ ảo phản ánh cuộc đấu tranh nội tâm, thúc đẩy ông Diểu thay đổi. Những yếu tố này không chỉ làm giàu ý nghĩa tác phẩm mà còn khơi gợi suy ngẫm về trách nhiệm bảo vệ môi trường, khiến câu chuyện trở nên ám ảnh và sâu sắc trong lòng người đọc.
Xem thêm
