Cô bé bán diêm là một trong những truyện cổ tích nổi tiếng và xúc động nhất của nhà văn người Đan Mạch An-đéc-xen. Tác phẩm kể về số phận bất hạnh của một em bé nghèo trong đêm giao thừa lạnh giá, qua đó truyền tải thông điệp nhân văn sâu sắc về tình thương và sự đồng cảm. Trong bài soạn dưới đây, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của truyện Cô bé bán diêm – bài học quan trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 6. Soạn bài Cô bé bán diêm được trình bày rõ ràng, dễ hiểu, phù hợp cho học sinh tự học hoặc ôn tập tại nhà.
Trước khi đọc – Soạn bài Cô bé bán diêm
Câu 1 (trang 60 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):
- Những truyện kể hoặc bộ phim có nhân vật trẻ em để lại ấn tượng:
- Cô bé bán diêm
- Hoàng tử bé
- Oliver Twist…
Câu 2 (trang 60 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):
- Cảm nhận của em về nhân vật:
Ví dụ: Cô bé bán diêm là một nhân vật đáng thương, hiền lành, giàu tình cảm, nhưng sống trong cảnh cô đơn và bất hạnh.
Đọc văn bản – Soạn bài Cô bé bán diêm
Gợi ý trả lời các câu hỏi trong bài đọc:
- Theo dõi: Ghi nhận các chi tiết về trang phục của cô bé giữa mùa đông lạnh giá:
- Cô bé để đầu trần, đi chân đất trong cái lạnh buốt.
- Khi rời nhà, em có mang đôi giày vải cũ, nhưng vì quá rộng nên bị tuột mất cả hai.
- Em mặc một chiếc tạp dề rách rưới, bên trong đựng đầy những bao diêm.
- Dự đoán: Điều gì sẽ xảy ra với cô bé trong đêm giao thừa?
- Trong thời tiết khắc nghiệt, cô bé không có giày, chân tím tái vì lạnh.
- Em cố tìm nơi đông người để bán diêm, nhưng không ai để ý đến em, chỉ vội vã bước đi.
- Suốt cả ngày, em không bán được bao diêm nào, bụng đói, lang thang trên phố, không ai cho em chút tiền lẻ.
- Theo dõi: Sau khi bà qua đời, hoàn cảnh gia đình cô bé ra sao?
- Khi bà mất, gia đình rơi vào cảnh túng quẫn, phải rời ngôi nhà khang trang để sống trong một góc tối tăm, chịu những lời mắng chửi.
- Cô bé không dám về nhà nếu chưa bán được diêm, vì sợ bị cha đánh.
- Ở nhà cũng lạnh lẽo, cha con em sống dưới gác mái, gió lùa qua các khe hở dù đã chèn giẻ rách.
- Theo dõi: Mỗi lần quẹt diêm, cô bé thấy những hình ảnh gì? Có phải là thật không?
- Ngọn lửa diêm bùng lên, ban đầu xanh lam, sau chuyển trắng, rồi hồng rực, sáng ấm.
- Em tưởng mình ngồi trước một lò sưởi ấm áp, ngọn lửa rực rỡ.
- Một bàn tiệc hiện ra với khăn trắng tinh, bát đĩa sứ sang trọng và món ngỗng quay thơm lừng.
- Một cây thông Nô-en lộng lẫy với những ngọn nến lung linh, rồi nến bay lên hóa thành các vì sao.
- Hình ảnh bà nội hiền từ, mỉm cười với em.
→ Tất cả chỉ là ảo ảnh, không có thật, do trí tưởng tượng của cô bé tạo ra.
- Theo dõi: Trình tự các hình ảnh xuất hiện khi cô bé quẹt diêm:
- Lần 1: Lò sưởi ấm áp.
- Lần 2: Bàn tiệc thịnh soạn với ngỗng quay.
- Lần 3: Cây thông Nô-en rực rỡ.
- Lần 4: Bà nội dịu dàng.
- Đối chiếu: Kết cục của cô bé có đúng như dự đoán của em không?
- Em dự đoán cô bé sẽ gặp bà, được bà dùng phép màu giúp thoát khỏi đói rét, sống hạnh phúc.
- Nhưng thực tế, cô bé đã qua đời, theo bà về với Thượng đế, không như dự đoán.
- Theo dõi: Những hình ảnh tương phản trong cảnh ngày đầu năm mới là gì?
- Mặt trời rực rỡ, mọi người hân hoan bước ra đường – nhưng ở góc tường, thi thể cô bé với má hồng, môi mỉm cười đã chết vì lạnh, bên cạnh những bao diêm cháy hết.
- Người qua đường chỉ nói: “Chắc nó muốn sưởi ấm!” mà không ai giúp đỡ em.
Sau khi đọc – Soạn bài Cô bé bán diêm
Nội dung chính: Truyện kể về cô bé bán diêm nghèo khó, cô độc và bất hạnh trong đêm giao thừa. Qua đó, tác giả gửi gắm thông điệp nhân văn: Hãy yêu thương và mang lại hạnh phúc cho trẻ thơ.
Gợi ý trả lời các câu hỏi sau khi đọc:
Câu 1 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):
- Câu chuyện được kể theo ngôi thứ ba, người kể chuyện ẩn mình, không trực tiếp xuất hiện.
Câu 2 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):
- Bối cảnh: Đêm giao thừa lạnh giá, gió rét dữ dội.
- Hoàn cảnh cô bé: Gia đình nghèo khó, mồ côi mẹ và bà, sống với cha trong cảnh túng thiếu. Em phải đi bán diêm, nhưng không ai mua, sợ về nhà bị cha đánh. Trong cái lạnh, em lang thang, không được ai chú ý.
Câu 3 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):
- Ngoại hình cô bé: Đầu trần, chân đất giữa trời đông; mặc tạp dề cũ kỹ.
→ Thể hiện cuộc sống cơ cực, thiếu thốn, không được yêu thương, chăm sóc.
Câu 4 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):
- Các lần quẹt diêm và hình ảnh:
- Lần 1: Lò sưởi ấm áp.
- Lần 2: Bàn tiệc sang trọng với ngỗng quay.
- Lần 3: Cây thông Nô-en lung linh.
- Lần 4: Bà nội hiền từ.
- Ý nghĩa:
- Lò sưởi xuất hiện vì cô bé đang rét cóng.
- Bàn tiệc hiện ra vì em đói khát.
- Cây thông và bà nội thể hiện khát khao về tình thân, niềm vui.
→ Trình tự hình ảnh hợp lý, phản ánh nhu cầu cấp thiết của cô bé.
Câu 5 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):
- Tình cảm của người kể chuyện qua cách miêu tả:
- Cô bé đói rét, lang thang, đáng thương.
- Tuyết phủ đầy tóc em, nhưng em không để ý, chỉ mải mơ mộng.
- Sự tương phản giữa ảo ảnh khi diêm cháy và hiện thực khi diêm tắt, cùng cách kể về cái chết của cô bé, cho thấy sự xót xa, đồng cảm.
→ Vai trò người kể chuyện: Tái hiện số phận bất hạnh, đồng thời bày tỏ lòng trắc ẩn, phê phán sự thờ ơ của xã hội. Cô bé hiện lên như một thiên thần trong sáng, xứng đáng được yêu thương.
Câu 6 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):
- Câu văn miêu tả thái độ người đi đường:
- Không ai chú ý, không ai cho em tiền, thờ ơ với cảnh ngộ của em.
- Mọi người vui vẻ trong ngày đầu năm, chỉ nói: “Chắc nó muốn sưởi ấm!” khi thấy thi thể em.
- Suy nghĩ về thái độ người qua đường:
- Ý kiến 1: Thông cảm vì họ bận rộn, vội vã trong ngày cuối năm, muốn về với gia đình.
- Ý kiến 2: Phê phán sự vô cảm, bỏ mặc một đứa trẻ đáng thương, dửng dưng trước cái chết của em.
→ Ý kiến 2 được đề cao, vì truyện phê phán sự thờ ơ trước nỗi đau của trẻ thơ, kêu gọi lòng nhân ái.
Câu 7 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):*
- Tương phản giữa thời tiết lạnh giá và hình ảnh cô bé chân đất, lang thang trong đêm giao thừa, nhấn mạnh sự tội nghiệp.
- Tương phản giữa quá khứ hạnh phúc bên bà và hiện tại cơ cực, cô đơn.
- Tương phản giữa ảo ảnh ấm áp khi quẹt diêm và hiện thực khắc nghiệt khi diêm tắt, khơi dậy niềm thương cảm.
- Tương phản giữa ngày đầu năm rực rỡ, vui tươi và hình ảnh cô bé chết rét bên đống diêm, tố cáo sự vô cảm của con người.
Câu 8 (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1):
- Ý kiến về kết thúc truyện:
- Khác với cổ tích, cô bé không được cứu, mà chết rét trong đêm giao thừa.
- “Có hậu” vì em được đoàn tụ với bà, bay lên nơi không còn đau khổ.
- Kết thúc vừa giống (có yếu tố kỳ diệu) vừa khác (nhân vật chính qua đời) so với cổ tích.
→ Thể hiện tinh thần nhân đạo: Yêu thương cô bé, đồng thời phê phán sự vô cảm của xã hội.
Viết kết nối với đọc
Bài tập (trang 66 sgk Ngữ văn lớp 6 Tập 1): Viết đoạn văn (5-7 câu) với nhan đề: Gửi tác giả truyện “Cô bé bán diêm”
Gợi ý:
- Bày tỏ lòng xót thương với cô bé.
- Đau buồn trước sự vô cảm của con người.
- Đề xuất một kết thúc khác.
- Chia sẻ điều tốt đẹp mà truyện mang lại.
Đoạn văn tham khảo:
Kính gửi nhà văn An-đéc-xen, câu chuyện Cô bé bán diêm khiến lòng em trĩu nặng xót xa cho số phận em bé nghèo khổ, chết rét trong đêm giao thừa. Sự thờ ơ của người qua đường khiến em buồn và suy ngẫm về lòng trắc ẩn trong xã hội. Em ước gì câu chuyện có kết thúc khác: một người tốt bụng mang cô bé về, cho em hơi ấm và tình thương. Dù vậy, qua ngòi bút đầy yêu thương của ông, em học được rằng phải biết chia sẻ, giúp đỡ những người bất hạnh. Câu chuyện đã khơi dậy trong em lòng nhân ái và ý thức sống đẹp hơn.
Xem thêm:
