Soạn bài Dưới bóng hoàng lan nằm trong chương trình Ngữ văn 10 (Kết nối tri thức) giúp học sinh cảm nhận được vẻ đẹp nhẹ nhàng, sâu lắng trong truyện ngắn của Thạch Lam. Qua hành trình trở về quê thăm bà của nhân vật Thanh, tác phẩm khơi gợi những cảm xúc tinh tế về tình thân, ký ức tuổi thơ và tình yêu đầu đời. Bài soạn dưới đây cung cấp nội dung trọng tâm, trả lời câu hỏi SGK, đồng thời phân tích nghệ thuật kể chuyện và tâm trạng nhân vật, hỗ trợ học tốt môn Ngữ văn lớp 10.
Trước khi đọc – Soạn bài Dưới bóng hoàng lan
Câu hỏi (trang 46, SGK Ngữ văn 10, Tập 2):
- Tôi muốn kể về những món quà mà bà nội tặng tôi từ khi còn bé. Những món quà chứa đựng tình yêu thương của bà sẽ mãi là kỷ niệm khắc sâu trong lòng tôi.
- Đôi khi, tôi ước thời gian chậm lại để ở bên ông bà, cha mẹ lâu hơn. Những ngày học tập bận rộn khiến tôi ít để tâm đến những điều giản dị, thân quen quanh mình.
Đọc văn bản – Soạn bài Dưới bóng hoàng lan
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc:
- Ngôi kể của người kể chuyện:
Văn bản sử dụng ngôi thứ ba, người kể chuyện không xuất hiện như nhân vật, giữ vai trò quan sát và thuật lại câu chuyện một cách khách quan. - Tâm trạng của Thanh khi trở về không gian quen thuộc:
Trở lại ngôi nhà của bà, Thanh cảm nhận sự bình yên, thư thái. Thửa vườn và căn nhà ấy là nơi thanh bình, nơi bà luôn chờ đợi và dành tình thương cho Thanh. - Tình cảm của Thanh khi nhận ra cây hoàng lan:
Nhìn cây hoàng lan, Thanh hoài niệm về tuổi thơ, khi chơi đùa nhặt hoa dưới gốc cây, lúc cha mẹ còn sống. Thanh nhận ra thời gian trôi nhanh, cây ngày nào giờ đã lớn, gợi lên nỗi nhớ da diết. - Sự đan xen giữa lời kể và độc thoại nội tâm:
- Lời người kể: Miêu tả hành động, cảm xúc của Thanh, như “Chàng cảm động gần ứa nước mắt”.
- Lời độc thoại nội tâm: Thanh nghĩ về bà (“Bà yêu thương cháu quá”), tự hỏi (“Tiếng ai?”, “Mà bà làm bếp một mình ư?”).
- Câu “Nghe quen quá mà Thanh không nhớ được” vừa là lời kể, vừa thể hiện tâm tư của Thanh.
- Biểu hiện tình cảm của Nga và Thanh:
- Qua lời nói: Nga xưng “em”, gọi Thanh là “anh”, bày tỏ tình cảm trực tiếp (“em nhớ anh quá”), thể hiện sự thân mật. Thanh xưng “tôi”, gọi “cô Nga”, trả lời ngắn gọn, có phần lạnh nhạt, không đáp lại tình cảm của Nga.
- Qua tâm trạng: Thanh cảm thấy lòng dịu dàng hơn khi trò chuyện với Nga, nhưng vẫn giữ khoảng cách.
- Ý nghĩa lời đối thoại giữa bà cụ và Nga về việc hái hoa hoàng lan:
Cuộc nói chuyện không chỉ xoay quanh việc hái hoa mà ẩn chứa ý nghĩa sâu hơn. Qua câu Nga nói “Anh con hái đấy ạ” và nụ cười nhìn Thanh, có thể hiểu bà cụ đang ám chỉ tình cảm mới chớm nở của Nga, khi Thanh chưa bộc lộ rõ ràng. - Chi tiết dự đoán sự tiến triển tình cảm giữa Thanh và Nga:
- Thanh khẽ dặn: “Tôi có nhời chào cô Nga nhé”.
- Nội tâm Thanh tin rằng “Nga sẽ vẫn đợi chàng, vẫn nhớ mong chàng như trước”, hé lộ khả năng tình cảm sẽ phát triển trong tương lai.
Sau khi đọc – Soạn bài Dưới bóng hoàng lan
Nội dung chính:
Văn bản kể về chuyến về quê thăm bà của Thanh – một chàng trai mồ côi, sống cùng bà từ nhỏ. Trong không gian yên bình của quê nhà, hình ảnh cây hoàng lan, mái tóc bà, và nụ cười của Nga gợi lên những cảm xúc xao xuyến. Câu chuyện khép lại khi Thanh trở về tỉnh, mang theo nỗi niềm và hy vọng về tình cảm còn bỏ ngỏ với Nga.
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:
Câu 1 (trang 52, SGK Ngữ văn 10, Tập 2):
Câu chuyện được kể qua ngôi thứ ba, nhất quán từ đầu đến cuối, giúp tái hiện câu chuyện khách quan, sinh động.
Câu 2 (trang 52):
Thiên nhiên, con người, và sinh hoạt được miêu tả qua góc nhìn của Thanh – nhân vật chính. Góc nhìn này vừa vẽ nên bức tranh quê hương sống động, vừa bộc lộ cảm xúc, suy tư của Thanh trước cảnh vật và con người.
Câu 3 (trang 52):
Lời đối thoại giữa bà và Thanh tập trung vào những chuyện đời thường: bà hỏi Thanh đã ăn chưa, đi xe hay đi bộ, dặn nghỉ ngơi. Những câu hỏi giản dị thể hiện sự quan tâm, chờ đợi của bà dành cho cháu, không màng đến công việc mà chỉ lo cho sức khỏe và sự thoải mái của Thanh.
Câu 4 (trang 52):
- Mối quan hệ giữa Thanh và Nga: Hai người là hàng xóm, thân thiết từ nhỏ. Thanh xem Nga như người thân, thậm chí từng lầm tưởng Nga là em gái. Cuộc trò chuyện của họ xoay quanh chuyện đời thường (“anh chóng lớn”, “tôi vẫn thế”).
- Sự thay đổi tình cảm: Thanh bắt đầu chú ý đến đôi môi, bàn chân xinh của Nga. Nga trực tiếp bày tỏ tình cảm qua cách xưng hô “anh-em” và lời “em nhớ anh quá”.
- Hình ảnh hoa hoàng lan: Hoàng lan gắn với kỷ niệm nhặt hoa, khi Thanh gọi “Cô Nga” và Nga đáp lại bằng nụ cười. Thanh ngửi thấy hương hoa trên tóc Nga, cầm tay cô dưới bóng cây.
- Kết thúc: Thanh gửi lời chào Nga qua bác Nhân, tin rằng Nga vẫn đợi mình, mở ra triển vọng tình cảm.
Câu 5 (trang 52):
Nghệ thuật của Thạch Lam trong Dưới bóng hoàng lan thể hiện qua cốt truyện nhẹ nhàng, không cao trào. Câu chuyện xoay quanh tình cảm giản dị nhưng sâu sắc: tình bà cháu, tình yêu mới chớm. Qua lời kể ngôi thứ ba xen lẫn độc thoại nội tâm, tác giả tái hiện không gian thơ mộng, những cảm xúc tinh tế, gợi lên nỗi niềm hoài niệm và hơi ấm quê nhà.
Câu 6 (trang 52):
Nhan đề Dưới bóng hoàng lan gợi hình ảnh cây hoàng lan – biểu tượng xuyên suốt, gắn với tuổi thơ, tình thân, và tình yêu của Thanh. “Bóng hoàng lan” không chỉ là không gian thực mà còn tạo cảm giác mơ màng, lãng mạn, làm câu chuyện thêm thi vị.
Câu 7 (trang 52):
Cảnh đẹp nhất là bữa cơm có bà, Thanh, Nga, và Nhân. Bức tranh ấy hài hòa giữa tình cảm trong sáng của bốn người và thiên nhiên: khu vườn rợp bóng, giàn thiên lý xanh, tà áo trắng của Nga, gạch mát phủ rêu, hòa quyện màu sắc, hương thơm, và hình ảnh thơ mộng.
Câu 8 (trang 52):
- Dưới bóng hoàng lan mở ra triển vọng tươi sáng cho tình yêu giữa Thanh và Nga.
- Tác phẩm là không gian chữa lành cho Thanh, xoa dịu những vất vả phố thị bằng tình thân và tình yêu trong trẻo.
- Thạch Lam nâng tầm những kỷ niệm tuổi thơ, tình cảm bình dị thành hành trang quý giá cho những người xa quê.
Kết nối đọc – viết
Bài tập (trang 52, SGK Ngữ văn 10, Tập 2): Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích tâm trạng nhân vật Thanh ở đoạn cuối của phần kết truyện.
Đoạn văn tham khảo:
Ở đoạn kết Dưới bóng hoàng lan, tâm trạng Thanh là sự hòa quyện giữa nỗi buồn và niềm vui. Buồn vì phải rời xa quê hương thân thuộc, nơi có bà, cây hoàng lan, và Nga, để trở lại cuộc sống bận rộn nơi phố thị. Nhưng niềm vui lấp lánh khi Thanh mang theo tình yêu thương của bà, kỷ niệm tuổi thơ, và tình cảm mới chớm với Nga. Lời nhắn gửi chào Nga qua bác Nhân và niềm tin rằng “Nga vẫn đợi chàng, vẫn nhớ chàng” cho thấy hy vọng về một tương lai tươi sáng. Tâm trạng ấy không chỉ là nỗi niềm chia xa mà còn là điểm tựa tinh thần, mở ra triển vọng cho tình cảm giữa Thanh và Nga, để lại dư âm lạc quan cho câu chuyện tình yêu còn dang dở.
Xem thêm:
