“Lá đỏ” của Nguyễn Đình Thi là một trong những bài thơ tiêu biểu viết về người lính trong kháng chiến chống Mỹ, đầy xúc động và hào hùng. Bài thơ không chỉ tái hiện hình ảnh người chiến sĩ trẻ trung, kiên cường mà còn thể hiện vẻ đẹp của lý tưởng sống cao cả. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng soạn bài Lá đỏ – Nguyễn Đình Thi theo chương trình Ngữ văn 9 (Kết nối tri thức), tập trung vào những kiến thức trọng tâm, gợi ý trả lời câu hỏi SGK và rèn luyện kỹ năng cảm thụ văn học hiệu quả.
Trước khi đọc – Soạn bài Lá đỏ
Câu 1. (trang 40, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Hãy tái hiện (kể, vẽ…) một hình ảnh để lại ấn tượng sâu sắc về chiến trường Trường Sơn trong những năm chiến tranh mà em đã biết qua phim ảnh, sách báo hoặc bài học lịch sử.
Trả lời:
Hình ảnh đoàn quân trên đường Trường Sơn hiện lên trong tôi qua những thước phim tài liệu: những người lính trẻ với ba lô con cóc, bước đi vững chãi dưới tán rừng xanh, vượt qua bom đạn. Con đường mòn đất đỏ ngoằn ngoèo, ẩn hiện trong sương mù, như mạch máu nối liền hậu phương và tiền tuyến. Hình ảnh ấy gợi lên sự kiên cường, ý chí bất khuất của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến.
Câu 2. (trang 40, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Bài thơ Lá đỏ của Nguyễn Đình Thi được nhạc sĩ Hoàng Hiệp phổ nhạc thành ca khúc cùng tên. Nghe bài hát và nêu ấn tượng của em.
Trả lời:
Ca khúc Lá đỏ mang âm hưởng hùng tráng, sôi nổi, tái hiện khí thế mạnh mẽ của đoàn quân Nam tiến. Giai điệu trầm bổng kết hợp với lời ca đầy lạc quan, đặc biệt câu “Hẹn gặp nhé giữa Sài Gòn!” gợi lên niềm tin mãnh liệt vào chiến thắng. Bài hát khiến tôi cảm nhận được tinh thần quả cảm và sự đoàn kết của những người lính trong cuộc chiến gian khổ.
Đọc văn bản – Soạn bài Lá đỏ
- Số tiếng trong mỗi dòng thơ, số dòng trong mỗi khổ, vần và nhịp thơ.
- Số tiếng trong mỗi dòng: Thay đổi linh hoạt, có dòng 6 tiếng, có dòng 7 tiếng, tạo sự tự do, phóng khoáng.
- Số dòng trong mỗi khổ: Không cố định, mỗi khổ có số dòng khác nhau, phù hợp với mạch cảm xúc.
- Vần thơ: Hai khổ đầu sử dụng vần chân (gió – đỏ, hương – trường), tạo sự hài hòa; hai khổ sau không gieo vần, tăng tính tự nhiên.
- Nhịp thơ: Đa dạng, có dòng ngắt nhịp 2/2/2, 4/3 hoặc 3/4, tạo nên sự uyển chuyển, giống như nhịp bước hành quân.
- Cuộc gặp gỡ trên đường Trường Sơn.
Hình ảnh “Em đứng bên đường như quê hương – Vai áo bạc quàng súng trường” khắc họa một cô gái thanh niên xung phong giản dị mà gần gũi. Giữa con đường Trường Sơn khắc nghiệt, dáng đứng kiên cường của cô mang lại cảm giác thân thương, như quê nhà, làm dịu đi sự gian khổ của người lính. Cuộc gặp gỡ này không chỉ là sự đồng hành mà còn là biểu tượng của tinh thần dân tộc, tiếp thêm sức mạnh cho đoàn quân.
- Cuộc gặp gỡ giữa Sài Gòn.
Bài thơ thể hiện niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi của cuộc kháng chiến. Hình ảnh tưởng tượng về cuộc hội ngộ ở Sài Gòn (“Hẹn gặp nhé giữa Sài Gòn!”) là lời khẳng định chắc chắn về ngày chiến thắng, khi đất nước thống nhất, hòa bình được lập lại.
Sau khi đọc – Soạn bài Lá đỏ
Nội dung chính:
Bài thơ Lá đỏ là một khúc tráng ca về cuộc hành quân hào hùng trên tuyến đường Trường Sơn. Tác phẩm khắc họa vẻ đẹp của thiên nhiên rừng núi, hình ảnh cô gái tiền phương kiên cường, và tinh thần lạc quan, niềm tin tất thắng của người lính trong cuộc kháng chiến.
Gợi ý trả lời các câu hỏi sau khi đọc
Câu 1. (trang 42, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Xác định những đặc điểm của thể thơ tự do thể hiện trong bài thơ Lá đỏ.
Trả lời:
Thể thơ tự do trong Lá đỏ được thể hiện qua số tiếng, số dòng trong mỗi khổ không cố định, tạo sự linh hoạt. Ngôn ngữ thơ mộc mạc, gần gũi, không bị ràng buộc bởi niêm luật chặt chẽ. Nhịp điệu thơ phong phú, thay đổi theo cảm xúc, giúp bài thơ tái hiện chân thực không khí hành quân và tâm trạng người lính.
Câu 2. (trang 42, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Bài thơ thể hiện cảm xúc trước một cuộc hội ngộ rồi chia ly trong niềm tin gặp lại. Cho biết ai là người bộc lộ cảm xúc và đó là cuộc gặp giữa ai với ai.
Trả lời:
Người bộc lộ cảm xúc là tác giả Nguyễn Đình Thi, đại diện cho người lính hành quân. Cuộc gặp gỡ diễn ra giữa người lính (tác giả) và cô gái tiền phương trên đường Trường Sơn, với niềm tin sẽ tái hợp tại Sài Gòn khi chiến thắng.
Câu 3. (trang 42, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Cuộc gặp gỡ diễn ra trong không gian như thế nào? Không gian đó giúp em hiểu thêm gì về bối cảnh lịch sử, về những con đường hành quân ra trận những năm chiến tranh?
Trả lời:
Cuộc gặp gỡ diễn ra trong không gian rừng Trường Sơn bạt ngàn, với sắc lá đỏ rực rỡ, vừa hùng vĩ vừa khắc nghiệt. Không gian này phản ánh bối cảnh lịch sử gian nan của cuộc kháng chiến chống Mỹ, khi những con đường mòn Trường Sơn là huyết mạch nối liền hậu phương và tiền tuyến. Sắc lá đỏ gợi lên sự hy sinh, máu đổ, nhưng cũng là biểu tượng của ý chí kiên cường và niềm tin chiến thắng.
Câu 4. (trang 42, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Nêu cảm nhận của em về hình ảnh đoàn quân trên đường ra tiền tuyến trong bài thơ. Em từng đọc những câu thơ nào khác cũng miêu tả hình ảnh đoàn quân ra trận?
Trả lời:
Hình ảnh đoàn quân trong Lá đỏ hiện lên mạnh mẽ, lạc quan, bước đi thần tốc giữa thiên nhiên hùng vĩ. Dù đối mặt với hiểm nguy, họ vẫn tràn đầy niềm tin và tình yêu cuộc sống, thể hiện qua lời hẹn gặp tại Sài Gòn. Những câu thơ khác miêu tả đoàn quân ra trận mà tôi từng đọc là:
- Trong bài Tây Tiến (Quang Dũng): “Áo bào thay chiếu anh về đất / Sông Mã gầm lên khúc độc hành”.
- Trong bài Việt Bắc (Tố Hữu): “Quân đi điệp điệp trùng trùng / Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan”.
Câu 5. (trang 42, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Nhận xét các chi tiết miêu tả hình ảnh “em gái tiền phương” trong bài thơ.
Trả lời:
Hình ảnh “em gái tiền phương” được miêu tả giản dị mà sống động: “Vai áo bạc quàng súng trường”, “Em đứng bên đường như quê hương”. Những chi tiết này khắc họa một cô gái trẻ trung, kiên cường, hòa mình vào thiên nhiên Trường Sơn. Sắc áo bạc và dáng đứng vững chãi tạo cảm giác gần gũi, thân thương, đồng thời gợi lên tinh thần bất khuất, sẵn sàng hy sinh vì Tổ quốc.
Câu 6. (trang 42, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Xác định mạch cảm xúc của bài thơ. Mạch cảm xúc đó có liên quan như thế nào đến hình ảnh lá đỏ và rừng lá đỏ trong bài thơ?
Trả lời:
Mạch cảm xúc của bài thơ chuyển từ niềm tự hào trước thiên nhiên hùng vĩ và cuộc gặp gỡ ấm áp trên đường Trường Sơn đến niềm tin mãnh liệt vào chiến thắng. Hình ảnh lá đỏ và rừng lá đỏ vừa gợi lên sự hy sinh, mất mát của các chiến sĩ, vừa là biểu tượng của tinh thần bất khuất và hy vọng về một tương lai hòa bình, thống nhất.
Câu 7. (trang 42, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Cảm hứng chủ đạo trong bài thơ Lá đỏ là gì?
Trả lời:
Cảm hứng chủ đạo của Lá đỏ là tinh thần lạc quan, kiên cường và niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi của cuộc kháng chiến, được thể hiện qua hình ảnh đoàn quân, cô gái tiền phương và thiên nhiên Trường Sơn.
Câu 8. (trang 42, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Có ý kiến cho rằng bài thơ thể hiện niềm tin và hy vọng về thắng lợi tất yếu của cuộc kháng chiến. Em có tán thành với ý kiến đó không? Vì sao?
Trả lời:
Tôi hoàn toàn tán thành ý kiến này. Bài thơ Lá đỏ khắc họa hình ảnh đoàn quân hành quân thần tốc, cô gái tiền phương kiên cường và lời hẹn gặp tại Sài Gòn, tất cả đều toát lên niềm tin mãnh liệt vào chiến thắng. Dù chiến tranh gian khổ, tác giả vẫn truyền tải tinh thần lạc quan, ý chí bất khuất của dân tộc, khẳng định thắng lợi tất yếu của cuộc kháng chiến.
Viết kết nối với đọc – Soạn bài Lá đỏ
Bài tập (trang 42, SGK Ngữ văn 8, Tập 2): Viết đoạn văn (khoảng 7-9 câu) trình bày suy nghĩ của em về hình ảnh “em gái tiền phương” trong bài thơ.
Đoạn văn tham khảo:
Hình ảnh “em gái tiền phương” trong bài thơ Lá đỏ của Nguyễn Đình Thi là biểu tượng đẹp đẽ của những cô gái thanh niên xung phong trong kháng chiến chống Mỹ. Với “vai áo bạc quàng súng trường”, em hiện lên giản dị, kiên cường, như một phần của quê hương giữa rừng Trường Sơn bạt ngàn. Dáng đứng vững chãi bên đường không chỉ thể hiện sự gan dạ mà còn mang lại cảm giác thân thương, tiếp thêm sức mạnh cho đoàn quân. Em là hiện thân của tinh thần “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, không ngại gian khổ, hy sinh tuổi xuân vì Tổ quốc. Hình ảnh ấy còn gợi lên sự lạc quan, niềm tin vào chiến thắng, khi em hòa mình vào sắc lá đỏ rực rỡ của rừng núi. Qua đó, Nguyễn Đình Thi đã khắc họa một thế hệ trẻ Việt Nam anh hùng, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Hình ảnh “em gái tiền phương” mãi là niềm tự hào về những người con gái dũng cảm trong lịch sử dân tộc.
Xem thêm
