Soạn bài Người thầy đầu tiên – Ngữ văn lớp 7 sẽ đưa các em đến với câu chuyện cảm động về tình thầy trò và nghị lực vượt khó của cô bé An-tư-nai. Qua ngòi bút sâu sắc của nhà văn Ai-ma-tốp, tác phẩm ca ngợi vai trò to lớn của người thầy trong hành trình khai sáng tri thức và nhân cách con người. Bài soạn dưới đây sẽ giúp các em hiểu rõ nội dung, nghệ thuật và thông điệp sâu sắc của truyện.
I. Trước khi đọc – Soạn bài Người thầy đầu tiên
Câu hỏi (trang 65 SGK Ngữ Văn 7, tập 1):
Mỗi người chúng ta đều được học các thầy cô giáo khác nhau, và mỗi chúng ta sẽ có những cảm nhận ấn tượng về thầy cô khác nhau. Các bạn hãy chia sẻ với mọi người về thầy/cô mà bạn yêu quý.
Trả lời:
Tôi yêu quý cô giáo chủ nhiệm lớp 6, người luôn tận tình hướng dẫn và động viên tôi trong học tập. Cô có giọng nói ấm áp, cách giảng bài dễ hiểu, và luôn quan tâm đến từng học sinh. Nhớ nhất là lần tôi bị điểm thấp, cô không trách mắng mà nhẹ nhàng chỉ ra lỗi sai và khuyến khích tôi cố gắng. Cô như người mẹ thứ hai, để lại trong tôi ấn tượng sâu sắc về tình thầy trò. Các bạn có thể chia sẻ về thầy/cô mà mình yêu mến trong phần bình luận nhé!
II. Đọc văn bản – Soạn bài Người thầy đầu tiên
Gợi ý trả lời câu hỏi trong bài đọc
- Nhận biết: Người kể chuyện ở đây là ai?
- Trả lời: Người kể chuyện là anh họa sĩ, xưng tôi, mang góc nhìn của một người ngoài cuộc.
- Theo dõi: Sự thay đổi nhân vật người kể chuyện
- Trả lời: Người kể chuyện chuyển sang bà An-tư-nai, xưng tôi, giúp người đọc cảm nhận câu chuyện qua góc nhìn của nhân vật chính.
- Theo dõi: Ngôn ngữ đối thoại của các nhân vật
- Trả lời: Cuộc đối thoại giữa thầy Đuy-sen và An-tư-nai thể hiện sự gần gũi, ấm áp:
-
- Thầy hỏi han, động viên An-tư-nai với giọng nói chân thành, khích lệ.
- An-tư-nai trả lời ngây thơ, bộc lộ sự kính trọng và yêu mến thầy.
- Ngôn ngữ đối thoại giản dị, tự nhiên, làm nổi bật tình cảm thầy trò chân thành.
- Theo dõi: Những chi tiết miêu tả sự quan tâm, chăm sóc các học trò của thầy Đuy-sen
- Trả lời: Các chi tiết thể hiện sự tận tâm của thầy Đuy-sen:
-
- Thầy bế và cõng học trò qua suối, đảm bảo các em an toàn.
- Thầy tìm gỗ để làm cầu, giúp học trò dễ dàng đến trường.
- Thầy kể chuyện vui, giúp học trò quên đi khó khăn và lạnh giá.
- Theo dõi: Suy nghĩ, cảm xúc của An-tư-nai về mọi người, về thầy Đuy-sen
- Trả lời:
-
- Về bọn nhà giàu: An-tư-nai coi họ là những kẻ ngu xuẩn, láo xược, có bộ mặt tồi tệ, thể hiện sự bất bình trước thái độ kiêu ngạo của họ.
- Về thầy Đuy-sen:
- An-tư-nai cảm nhận thầy là người lạc quan, luôn kể chuyện vui để xua tan khó khăn.
- Cô trân trọng sự tận tụy của thầy khi tìm gỗ làm cầu cho học trò.
- Tình cảm của cô dành cho thầy là sự kính trọng và biết ơn sâu sắc.
- Hình dung: Hình ảnh thầy Đuy-sen trong ký ức của An-tư-nai
- Trả lời: Trong ký ức của An-tư-nai, thầy Đuy-sen hiện lên sống động:
-
- Thầy đi chân không, làm việc không ngừng nghỉ, thể hiện sự hy sinh.
- Khi An-tư-nai ngã, thầy quẳng tảng đá, nhảy đến đỡ, bế cô lên bờ, lót áo choàng và đặt cô nằm, thể hiện sự nhanh nhẹn và quan tâm.
- Thầy xoa chân, bóp tay lạnh cóng, và hà hơi sưởi ấm cho cô, cho thấy tình thương như người cha.
- => Hình ảnh thầy Đuy-sen là biểu tượng của sự chu đáo, tận tâm, và yêu thương học trò.
- Theo dõi: Tình cảm của An-tư-nai và các học trò dành cho thầy Đuy-sen
- Trả lời:
-
- An-tư-nai:
- Ước thầy là anh ruột, muốn ôm thầy và nói những lời yêu thương nhất.
- Kính trọng thầy vì tấm lòng nhân hậu, ý nghĩ cao đẹp, và những giấc mơ thầy dành cho tương lai học trò.
- Các học trò: Yêu mến thầy vì sự nhân từ, luôn động viên và truyền cảm hứng cho các em.
- An-tư-nai:
- Nhận biết: Người kể chuyện ở phần (4) là ai?
- Trả lời: Người kể chuyện ở phần (4) là anh họa sĩ, xưng tôi, tiếp tục câu chuyện từ góc nhìn khách quan.
- Suy luận: Người kể chuyện băn khoăn, trăn trở về điều gì?
- Trả lời: Anh họa sĩ trăn trở về bức tranh chưa hoàn thành dành tặng thầy Đuy-sen – người thầy đầu tiên của làng. Anh muốn bức tranh thể hiện được ý nghĩa lớn lao của thầy, nhưng vẫn chưa tìm được hình ảnh hoàn hảo.
III. Sau khi đọc – Soạn bài Người thầy đầu tiên
Nội dung chính:
Văn bản Người thầy đầu tiên kể về thầy Đuy-sen – người giáo viên tận tụy, hết lòng vì học trò, và cô học trò An-tư-nai thông minh, vượt khó để trở thành viện sĩ. Qua đó, tác giả khắc họa tình thầy trò thiêng liêng, cao đẹp, đồng thời tôn vinh vai trò của người thầy trong việc thay đổi cuộc đời học sinh.
Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc
Câu 1 (trang 71 SGK Ngữ Văn 7, tập 1):
Người kể chuyện và ngôi kể trong từng phần của đoạn trích là:
| Phần | Người kể | Ngôi kể |
| 1 | Anh họa sĩ | Thứ nhất |
| 2 | An-tư-nai | Thứ nhất |
| 3 | An-tư-nai | Thứ nhất |
| 4 | Anh họa sĩ | Thứ nhất |
Câu 2 (trang 71 SGK Ngữ Văn 7, tập 1):
- Mối quan hệ giữa các nhân vật người kể chuyện:
-
- Anh họa sĩ và An-tư-nai là đồng hương, cùng lớn lên ở một làng.
- Cả hai được mời về dự lễ khánh thành ngôi trường mới, tạo cơ hội để câu chuyện về thầy Đuy-sen được kể lại.
Câu 3 (trang 71 SGK Ngữ Văn 7, tập 1):
- Hoàn cảnh sống của An-tư-nai:
-
- Mồ côi cha mẹ, sống với chú thím trong hoàn cảnh khó khăn.
- Phải kiếm phân bò, phân ngựa khô để làm chất đốt, cho thấy cuộc sống thiếu thốn.
- Qua đối thoại với thầy và bạn bè, ta thấy cô bé thông minh, nghị lực, nhưng phải đối mặt với nhiều thử thách.
Câu 4 (trang 71 SGK Ngữ Văn 7, tập 1):
- Hình ảnh thầy Đuy-sen qua lời kể, cảm xúc và suy nghĩ của An-tư-nai:
- Thầy hiện lên là người tận tâm, luôn chăm lo cho học trò dù bản thân chịu nhiều gian khổ.
- An-tư-nai nhớ mãi hình ảnh thầy bế cô qua suối, sưởi ấm tay chân, và kể chuyện vui, thể hiện sự yêu thương sâu sắc.
- Cô kính trọng thầy vì những ước mơ cao đẹp thầy gửi gắm cho học trò.
- Những chi tiết tiêu biểu khắc họa thầy Đuy-sen:
- Bế và cõng học trò qua suối, bất chấp dòng nước lạnh giá.
- Đi chân không, làm việc không ngừng để xây cầu cho học trò.
- Khi An-tư-nai ngã, thầy quẳng đá, đỡ cô, bế lên bờ, lót áo choàng và chăm sóc tận tình.
- Xoa chân, bóp tay, hà hơi để sưởi ấm cho học trò, thể hiện sự chu đáo như người cha.
- Đặc điểm tính cách của thầy Đuy-sen:
- Tận tâm: Luôn đặt học trò lên hàng đầu, bất chấp khó khăn.
- Chu đáo: Quan tâm đến từng chi tiết nhỏ trong cuộc sống của học sinh.
- Yêu thương học trò: Đối xử với các em như người thân, luôn động viên và truyền cảm hứng.
Câu 5 (trang 71 SGK Ngữ Văn 7, tập 1):
- Tình cảm của An-tư-nai dành cho thầy Đuy-sen:
-
-
- Ước được xem thầy như anh ruột, muốn ôm thầy và nói những lời yêu thương nhất.
- Yêu mến thầy vì tấm lòng nhân ái, ý nghĩ cao đẹp, và những giấc mơ thầy dành cho tương lai của học trò.
-
- Ảnh hưởng của thầy Đuy-sen:
-
- Nhờ thầy, An-tư-nai từ một cô bé mồ côi, nghèo khó đã vươn lên trở thành viện sĩ Mát-xcơ-va, khẳng định vai trò to lớn của người thầy trong việc thay đổi cuộc đời cô.
Câu 6 (trang 71 SGK Ngữ Văn 7, tập 1):
- Ý tưởng của anh họa sĩ cho bức tranh về thầy Đuy-sen:
-
-
- Hai cây phong của An-tư-nai và Đuy-sen, tượng trưng cho tình thầy trò bền vững.
- Đứa bé đi chân không, da rám nắng, gợi hình ảnh học trò nghèo khó.
- Thầy Đuy-sen bế trẻ qua suối, bên cạnh những con ngựa hung dữ và những kẻ ngu xuẩn chế giễu.
- Thầy tiễn An-tư-nai lên tỉnh, thể hiện sự dìu dắt học trò đến tương lai.
- Bức tranh giống tiếng gọi của Đuy-sen, vang vọng trong lòng An-tư-nai đến tận bây giờ.
-
- Ý tưởng được ủng hộ:
-
- Tôi ủng hộ ý tưởng: “Thầy Đuy-sen bế trẻ qua suối, bên cạnh những con ngựa hung dữ và những kẻ ngu xuẩn chế giễu”.
- Lý do: Hình ảnh này tạo sự đối lập rõ nét giữa lòng nhân ái, tận tụy của thầy với sự ngu xuẩn, độc ác của những kẻ xung quanh. Sự đối lập làm nổi bật vai trò cao quý của thầy Đuy-sen, đồng thời tôn vinh giá trị của giáo dục và tình người.
Câu 7 (trang 71 SGK Ngữ Văn 7, tập 1):
- Cách thay đổi kiểu người kể chuyện:
- Phần 1 và 4: Anh họa sĩ kể chuyện, xưng tôi, mang góc nhìn khách quan, giúp câu chuyện chân thực và dễ tiếp cận.
- Phần 2 và 3: An-tư-nai kể chuyện, xưng tôi, truyền tải cảm xúc chân thật, sâu sắc của nhân vật chính, tạo sự đồng cảm cho người đọc.
- Hiệu quả: Sự chuyển đổi giữa hai người kể giúp câu chuyện vừa khách quan (qua góc nhìn họa sĩ) vừa giàu cảm xúc (qua ký ức của An-tư-nai). Điều này làm tăng tính thuyết phục và sức hấp dẫn của văn bản.
IV. Viết kết nối với đọc – Soạn bài Người thầy đầu tiên
Yêu cầu: Viết đoạn văn (khoảng 5-7 câu) kể lại nội dung của phần (1) hoặc phần (4) văn bản Người thầy đầu tiên bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ ba.
Đoạn văn tham khảo (phần 1):
Vào một mùa thu, anh họa sĩ nhận được bức điện mời về dự lễ khánh thành ngôi trường mới ở quê hương. Anh vô cùng phấn khởi và háo hức trước sự kiện này. Trong số những người được mời, có bà viện sĩ An-tư-nai Xu-lai-ma-nô-va, một đồng hương của anh. Sau buổi lễ, cả hai cùng trở về thành phố, trò chuyện thân mật. An-tư-nai gửi thư nhờ anh kể lại câu chuyện về thầy Đuy-sen cho dân làng, như một cách chuộc lỗi. Bức thư ấy khiến anh trăn trở nhiều ngày, và cuối cùng, anh quyết định thay mặt bà kể lại toàn bộ câu chuyện đầy ý nghĩa về người thầy đầu tiên.
Đoạn văn tham khảo (phần 4):
Anh họa sĩ đứng lặng trước hai cây phong, trăn trở về bức tranh chưa hoàn thành dành tặng thầy Đuy-sen. Trong tâm trí anh, hình ảnh thầy hiện lên sống động: thầy bế trẻ qua suối, bên cạnh những con ngựa hung dữ và những kẻ ngu xuẩn chế giễu. Anh nghĩ đến đứa bé đi chân không, da rám nắng, và khoảnh khắc thầy tiễn An-tư-nai lên tỉnh. Bức tranh ấy, anh muốn nó giống như tiếng gọi của thầy Đuy-sen, vẫn vang vọng trong lòng bà viện sĩ An-tư-nai. Cuối cùng, anh quyết định chọn hình ảnh thầy bế học trò qua suối để khắc họa tình thầy trò thiêng liêng.
V. Tổng kết – Soạn bài Người thầy đầu tiên
Nội dung chính:
Văn bản Người thầy đầu tiên khắc họa hình ảnh thầy Đuy-sen tận tụy, yêu thương học trò, và hành trình vượt khó của An-tư-nai từ cô bé mồ côi đến viện sĩ Mát-xcơ-va. Qua đó, tác giả ca ngợi tình thầy trò cao quý, vai trò của giáo dục, và những giá trị nhân văn sâu sắc.
Ý nghĩa bài học:
- Tôn vinh sự hy sinh thầm lặng của những người thầy.
- Khơi gợi lòng biết ơn và kính trọng đối với thầy cô giáo.
- Truyền cảm hứng về ý chí vượt khó để đạt thành công.
Xem thêm
