Soạn bài Tôi đi học – Ngữ văn lớp 8 sẽ đưa các em trở về với những cảm xúc trong trẻo, bỡ ngỡ của buổi tựu trường đầu tiên. Qua ngòi bút đầy tinh tế và sâu lắng của nhà văn Thanh Tịnh, tác phẩm khơi dậy trong mỗi người những hồi ức đẹp đẽ về tuổi thơ. Bài soạn dưới đây sẽ giúp các em nắm vững nội dung văn bản, hiểu được nghệ thuật kể chuyện và giá trị cảm xúc mà tác phẩm mang lại.
1. Chuẩn bị – Soạn bài tôi đi học
Yêu cầu (trang 14 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Ôn lại phần Kiến thức ngữ văn để áp dụng vào việc đọc hiểu văn bản này.
- Khi đọc hiểu truyện ngắn, cần chú ý:
- Tóm tắt nội dung câu chuyện (Câu chuyện kể về sự kiện gì? Bối cảnh diễn ra như thế nào? Cốt truyện có điểm gì nổi bật?,…)
- Nhân vật chính là ai? Nhà văn khắc họa nhân vật qua những khía cạnh nào (hình dáng, lời nói, hành động, cảm xúc, mối quan hệ với các nhân vật khác,…)
- Đặc điểm của ngôn ngữ kể chuyện (trần thuật) có gì độc đáo?
- Liên hệ với trải nghiệm cá nhân để hiểu sâu hơn về câu chuyện và khám phá bản thân.
- Đọc trước văn bản Tôi đi học, tìm hiểu thêm về tác giả Thanh Tịnh.
Trả lời:
- Khi tiếp cận truyện:
- Tóm tắt: Truyện ngắn Tôi đi học tái hiện dòng hồi tưởng của nhân vật “tôi” về kỷ niệm ngày đầu tiên bước chân vào trường học. Câu chuyện được kể theo dòng thời gian, hòa quyện chất thơ nhẹ nhàng với những cảm xúc háo hức, bâng khuâng, xen lẫn chút lo lắng. Những hình ảnh quen thuộc như con đường làng, bộ quần áo mới, sách vở, bạn bè mới,… hiện lên vừa thân thương, vừa lạ lẫm, góp phần khắc họa bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời nhân vật “tôi”.
- Nhân vật chính: Nhân vật “tôi” là trung tâm của câu chuyện, được tác giả miêu tả sống động qua suy nghĩ, cảm xúc, hành động và lời nói, thể hiện sự chuyển biến tâm lý tinh tế trong ngày đầu đến trường.
- Ngôn ngữ trần thuật: Ngôn ngữ trong truyện mang tính chọn lọc, giàu cảm xúc, thể hiện rõ ý đồ nghệ thuật của tác giả, đồng thời phản ánh cái nhìn sâu sắc về thế giới nội tâm của nhân vật.
- Cảm xúc cá nhân: Ngày đầu tiên đi học, tôi từng trải qua cảm giác hồi hộp xen lẫn lo âu khi bước vào một môi trường mới, đối diện với những gương mặt xa lạ. Tôi nhớ mẹ, lo lắng liệu mình có thể hòa nhập, nhưng đồng thời cũng háo hức trước những điều mới mẻ.
- Về tác giả Thanh Tịnh:
- Thanh Tịnh (1911 – 1988), tên thật là Trần Văn Ninh, sinh ra tại xóm Gia Lạc, bên dòng sông Hương thơ mộng, ngoại ô Huế.
- Từ năm 1933, ông làm việc ở các cơ quan tư nhân, sau đó chuyển sang nghề dạy học, đồng thời sáng tác văn thơ. Tác phẩm của ông mang phong cách dịu dàng, trong trẻo, đậm chất trữ tình, với các tác phẩm tiêu biểu như: Hận chiến trường (tập thơ, 1937), Quê mẹ (tập truyện ngắn, 1941), Ngậm ngải tìm trầm (tập truyện ngắn, 1943),…
- Năm 2007, ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
2. Đọc hiểu – Soạn bài tôi đi học
Nội dung chính: Văn bản tái hiện một kỷ niệm thiêng liêng và gần gũi – buổi tựu trường đầu tiên của nhân vật “tôi”. Câu chuyện khắc họa tâm trạng bỡ ngỡ, những cảm xúc mới lạ và những ấn tượng khó phai về trường lớp, thầy cô, bạn bè. Nhân vật “tôi” được ví như “một chú chim non đứng bên bờ tổ, ngắm bầu trời rộng lớn, khao khát bay nhưng còn e dè, ngập ngừng”.
Trả lời câu hỏi giữa bài:
Câu 1 (trang 14 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Những hình ảnh nào khơi gợi ký ức của nhân vật “tôi”?
Trả lời:
Những hình ảnh gợi lên nỗi nhớ trong lòng nhân vật “tôi” bao gồm: tiết trời cuối thu với lá vàng rơi đầy đường, bầu trời trong vắt điểm những đám mây bàng bạc.
Câu 2 (trang 15 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Tranh minh họa liên quan đến nội dung văn bản như thế nào?
Trả lời:
Tranh minh họa tái hiện cảnh nhân vật “tôi” được mẹ dắt tay trên con đường làng thân quen để đến trường. Bối cảnh cuối thu hiện lên với lá rụng bay, gió thu nhè nhẹ, gợi cảm giác vừa thân thuộc vừa mới mẻ.
Câu 3 (trang 15 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Chú ý sự thay đổi trong cảm nhận về cảnh vật của nhân vật “tôi”.
Trả lời:
Cảnh vật buổi sáng đầy sương thu và gió se lạnh, con đường làng quen thuộc bỗng trở nên khác lạ trong mắt nhân vật “tôi”. Sự thay đổi này không chỉ đến từ khung cảnh mà còn từ chính cảm xúc bên trong của nhân vật, khi cậu nhận ra mình đang bước vào một hành trình mới.
Câu 4 (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Phần (2) kể về chuyện gì?
Trả lời:
Phần (2) miêu tả tâm trạng rụt rè, lo lắng của nhân vật “tôi” và các bạn cùng trang lứa khi nghe ông đốc trường Mỹ Lý dặn dò về năm học mới, trước khi được dẫn vào lớp học.
Câu 5 (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Chú ý các hình ảnh so sánh.
Trả lời:
Các hình ảnh so sánh nổi bật:
- Các em học sinh như “những chú chim non đứng bên bờ tổ, ngắm nhìn bầu trời rộng lớn, muốn tung cánh bay nhưng còn e ngại, ngập ngừng”.
- Các em thầm ao ước được như những học sinh cũ, tự tin vì đã quen thầy, quen lớp, không còn bỡ ngỡ trong môi trường mới.
- Hành động “co chân rồi duỗi mạnh” của các em được ví như đang “đá một quả bóng tưởng tượng”.
Câu 6 (trang 16 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Tâm trạng nhân vật “tôi” thế nào khi được gọi tên?
Trả lời:
Khi được gọi tên, nhân vật “tôi” giật mình, lúng túng, cảm giác như “trái tim ngừng đập”. Cậu quên cả sự hiện diện của mẹ đứng phía sau, thể hiện sự căng thẳng và hồi hộp tột độ.
Câu 7 (trang 17 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Chú ý hình ảnh và lời nói của ông đốc.
Trả lời:
- Hình ảnh: Ông đốc hiện lên với ánh mắt hiền từ, đầy cảm thông khi nhìn các học sinh.
- Lời nói: Lời dặn dò của ông nhẹ nhàng, ấm áp, chan chứa tình cảm, khích lệ các em bước vào năm học mới.
Câu 8 (trang 17 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Tại sao các bạn nhỏ lại khóc?
Trả lời:
Các bạn nhỏ khóc vì phải rời xa vòng tay che chở của người thân để xếp hàng vào lớp, bắt đầu một hành trình tự lập. Khoảnh khắc chia tay đầy xúc động khiến các em không kìm được nước mắt.
Câu 9 (trang 17 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” thể hiện trong phần (3) như thế nào?
Trả lời:
Trong phần (3), tâm trạng nhân vật “tôi” thay đổi rõ rệt:
- Cảm giác bỡ ngỡ, hồi hộp dâng trào khi bước vào lớp học, ngửi thấy mùi hương lạ lùng của lớp học.
- Thấy mọi thứ “lạ lạ mà hay hay”, đặc biệt là những bức tranh treo trên tường, khơi gợi sự tò mò.
- Dần cảm thấy thân thuộc khi ngồi cạnh một người bạn mới, dù chưa quen biết.
- Chăm chú nhìn thầy viết, đánh vần theo, thể hiện sự háo hức và tập trung trong tiết học đầu tiên.
Trả lời câu hỏi cuối bài:
Câu 1 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Theo em, cốt truyện Tôi đi học thuộc dạng nào dưới đây?
- Kể lại sự việc khác thường, kỳ lạ
- Kể lại sự việc giản dị, đời thường mà giàu chất thơ
- Kể lại sự việc có nội dung trào phúng, châm biếm, hài hước
- Kể lại sự việc có nội dung giàu tính triết lý
Trả lời:
Đáp án B. Kể lại sự việc giản dị, đời thường mà giàu chất thơ.
Câu 2 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Cảnh vật trong truyện được nhìn qua con mắt của ai và được nhớ lại theo trình tự nào? Nêu một số chi tiết nổi bật của cảnh vật trong phần (1).
Trả lời:
- Cảnh vật được nhìn qua góc nhìn của nhân vật “tôi” và được tái hiện theo trình tự thời gian: từ hiện tại quay về quá khứ, bắt đầu từ tiết trời cuối thu, hình ảnh cậu bé đến trường, rồi dòng hồi tưởng về con đường cùng mẹ tới trường, cảm nhận về ngôi trường trong ngày khai giảng, và cuối cùng là tâm trạng hồi hộp khi ngồi trong lớp học.
- Một số chi tiết nổi bật trong phần (1):
- Khung cảnh cuối thu với lá rụng đầy đường, bầu trời điểm những đám mây bàng bạc.
- Buổi sáng sương thu giăng lối, gió lạnh thổi qua con đường làng dài và hẹp.
- Hình ảnh những cậu bé trạc tuổi “tôi”, áo quần tươm tất, vui vẻ gọi tên nhau, trao đổi sách vở, khiến “tôi” thầm ao ước.
Câu 3 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Phân tích sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi” trong ngày đầu tiên tới lớp. Chỉ ra tác dụng của một số câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh trong việc khắc họa tâm trạng nhân vật.
Trả lời:
- Sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi”:
- Trên đường đến trường: Cậu bé cảm thấy trang nghiêm, tự hào khi được mẹ nắm tay dẫn đi. Lòng cậu rộn ràng, tưng bừng, nhận ra mình đã lớn hơn qua bộ quần áo mới và hành trình mới mẻ.
- Tại sân trường: Đứng trước ngôi trường, cậu ngỡ ngàng, hồi hộp, thấy trường vừa xinh xắn vừa uy nghiêm. Cậu lo lắng, e dè, chỉ dám nhìn một góc và bước đi nhẹ nhàng bên người thân.
- Khi trống trường vang lên: Cậu cảm thấy bơ vơ, vụng về, hồi hộp đến mức “trái tim như ngừng đập” khi nghe gọi tên mình.
- Trong lớp học: Cậu dần quen với không gian mới, thấy mọi thứ “lạ mà thú vị”, từ mùi hương lớp học đến những bức tranh trên tường, và bắt đầu hòa nhập khi ngồi cạnh bạn mới.
- Tác dụng của câu văn miêu tả và hình ảnh so sánh: Những câu văn miêu tả tinh tế và hình ảnh so sánh sống động đã khắc họa rõ nét sự chuyển biến tâm lý của nhân vật, từ bỡ ngỡ đến tự tin, từ lo lắng đến háo hức, tạo nên chiều sâu cảm xúc và sự đồng cảm cho người đọc.
Câu 4 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Truyện ngắn Tôi đi học là một truyện ngắn giàu chất thơ. Theo em, điều gì tạo nên đặc điểm ấy (về nội dung, hình thức, ngôn ngữ)?
Trả lời:
- Về nội dung: Câu chuyện được xây dựng từ dòng hồi tưởng đầy cảm xúc của nhân vật “tôi”, tái hiện những khoảnh khắc giản dị nhưng thiêng liêng của ngày đầu đến trường. Tác giả khắc họa mối quan hệ giữa nhân vật với thầy cô, bạn bè, và đặc biệt là tình mẫu tử ấm áp, tạo nên một không gian trữ tình sâu lắng.
- Hình ảnh người thầy với “ánh mắt hiền từ, cảm động”.
- Những người bạn mới và ký ức tuổi thơ đầy lưu luyến.
- Tình mẹ con được miêu tả tinh tế, dạt dào cảm xúc.
- Về hình thức và ngôn ngữ: Ngôn ngữ truyện giàu hình ảnh, cảm xúc, với giọng điệu nhẹ nhàng, sâu lắng. Các hình ảnh so sánh độc đáo và từ láy được sử dụng khéo léo, tái hiện sinh động khung cảnh thiên nhiên và tâm trạng nhân vật.
- Hình ảnh so sánh: “Như cành hoa tươi cười giữa trời quang”, “như làn mây lướt qua ngọn núi”, “như chú chim non bên bờ tổ, ngắm trời rộng mà còn e dè”.
- Từ láy: Miêu tả cảnh vật và cảm xúc nhân vật một cách chân thực, sống động, như “tưng bừng”, “rộn rã”, “bỡ ngỡ”, “rụt rè”.
Câu 5 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Văn bản Tôi đi học đã nói giúp những suy nghĩ và tình cảm gì của rất nhiều người đọc? Điều đó còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay như thế nào?
Trả lời:
Văn bản Tôi đi học ghi lại những cảm xúc chân thực, sâu lắng về ngày đầu tiên đến trường – một kỷ niệm thiêng liêng trong cuộc đời mỗi người. Qua tâm trạng của nhân vật “tôi”, Thanh Tịnh đã diễn tả trọn vẹn những cảm xúc bâng khuâng, háo hức, lo lắng mà bất kỳ ai cũng từng trải qua. Tác phẩm khơi gợi sự đồng cảm mạnh mẽ, khiến người đọc như thấy chính mình trong những dòng văn. Trong cuộc sống hiện đại, giá trị của truyện vẫn nguyên vẹn, nhắc nhở chúng ta trân trọng những khoảnh khắc khởi đầu, tình cảm gia đình, và những năm tháng học trò đầy ý nghĩa.
Câu 6 (trang 18 sgk Ngữ Văn lớp 8 Tập 1): Bằng sự trải nghiệm của bản thân, hãy tưởng tượng mình là “người bạn tí hon” hôm ấy ngồi cạnh nhân vật “tôi” trong truyện, em sẽ nói với “tôi” điều gì?
Trả lời:
Nếu là “người bạn tí hon” ngồi cạnh nhân vật “tôi”, tôi sẽ nói: “Chào cậu! Ngày đầu tiên đi học thật đặc biệt, đúng không? Tớ cũng hồi hộp lắm, nhưng tớ tin đây sẽ là một kỷ niệm đẹp. Cậu đừng lo, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá ngôi trường này, làm quen với thầy cô, bạn bè, và tạo nên thật nhiều kỷ niệm đáng nhớ. Hãy cứ tự tin, tớ sẽ luôn ở đây, sát cánh cùng cậu trong hành trình này nhé!”
Xem thêm
Soạn bài Những cánh buồm – Ngữ văn lớp 6
Soạn bài Bức thư của thủ lĩnh da đỏ chi tiết, ngắn
